„Pod szarym niebem” (ang. „Under The Grey Sky”) będzie mieć swoją premierę światową na 2024 Tribeca Festival w Nowym Jorku. Pełnometrażowy debiut fabularny Mary Tamkovich został zakwalifikowany do sekcji International Narrative Competition. Obraz jest współfinansowany przez Polski Instytut Sztuki Filmowej.
Białoruś, 2020. Trwają protesty po sfałszowanych przez Łukaszenkę wyborach prezydenckich. Antyreżimowa dziennikarka Lena prowadzi transmisję z brutalnej pacyfikacji pokojowej demonstracji. Namierza ją milicyjny dron, lecz Lena kontynuuje relację i zostaje zatrzymana. Ilja, jej mąż robi wszystko, żeby uratować żonę. Władza jest jednak zdeterminowana, by złamać ich oboje. Film jest inspirowany prawdziwą historią białoruskich dziennikarzy – Igora Iljasha i Katsiaryny Andreyvej, która została aresztowana w listopadzie 2020.
– „Pod szarym niebem” jest próbą zrozumienia, z czym Białoruś i Białorusini mierzą się po protestach 2020 roku – mówi Mara Tamkovich, reżyserka i scenarzystka filmu. – „Doświadczyliśmy wtedy niesamowitego momentu uniesienia i wiary, że zmiana jest możliwa. Jednak, gdy protesty zostały stłumione, kraj pogrążył się w przemocy i represjach. Państwo autorytarne zmieniło się w system totalitarny z wieloletnimi wyrokami za każdy rodzaj oporu, z donosami, powszechnym strachem i masową emigracją. Właśnie tej zmiany boleśnie doświadczają bohaterowie filmu. Próbują przetrwać w tej nowej rzeczywistości. Płacą za swoje wybory cenę, której nie mogli sobie nawet wyobrazić. W moich postaciach szukam osobistego, ludzkiego spojrzenia na to, jak można się z takim światem zmierzyć. Co jednostka może przeciwstawić systemowi?”
15 listopada 2020 roku Katsiaryna Andreyeva – dziennikarka Biełsatu, prowadziła transmisję z protestów w Mińsku. Razem ze swoją operatorką Daryą Chultsovą, została namierzona przez milicyjny dron i zatrzymana. Obie zostały skazane na 7 dni aresztu administracyjnego, jednak zanim zdążyły wyjść na wolność, postawiono im zarzuty karne. 18 lutego 2021 roku dziennikarki skazano na 2 lata kolonii karnej za organizację zamieszek. Darya wyszła na wolność we wrześniu 2022 po odbyciu pełnej kary. Natomiast Katsiarynie postawiono kolejny zarzut, tym razem zdrady stanu. Treść zarzutów utajniono i w niejawnym procesie uznano ją za winną. Po drugim wyroku ma spędzić w więzieniu łącznie 8 lat i 3 miesiące. Igor Iljash, mąż Katsiaryny, niezależny dziennikarz i komentator także kilkakrotnie trafiał do aresztu. Pierwszy raz już kilka dni po zatrzymaniu żony. Został wtedy skazany na 15 dni więzienia za rzekomy udział w proteście. Drugi areszt, kilkanaście miesięcy później, zakończył się wszczęciem postępowania karnego. Mimo ciągłego nękania przez służby, Igor nie wyjechał z kraju. Trwa przy Katsiarynie i na ile to możliwe, pomaga jej przetrwać.
Od 2020 roku ponad 136 000 Białorusinów doświadczyło różnego rodzaju prześladowań politycznych, a niemal 1400 osób obecnie uznawanych jest za więźniów politycznych. Rzeczywista liczba jest znacznie większa i rośnie każdego dnia.
Mara Tamkovich to polsko-białoruska reżyserka i scenarzystka. Studiowała dziennikarstwo na Uniwersytecie Warszawskim oraz reżyserię filmową w Warszawskiej Szkole Filmowej i Szkole Wajdy. Przez niemal dziesięć lat pracowała jako dziennikarka niezależnych białoruskich mediów nadających z Polski. Jako twórczyni filmowa, Mara Tamkovich skupia się na tematach głęboko związanych z rzeczywistością, często podejmując ważne społeczne kwestie. „Pod szarym niebem” to jej pełnometrażowy debiut.
Jej filmy krótkometrażowe były doceniane na licznych festiwalach w Polsce i za granicą, zdobywając nagrody na tak prestiżowych wydarzeniach jak 58. IFF w Chicago, 47. FPFF w Gdyni, MFF w Mińsku, FEST – New Directors | New Films Festival, Linz ISFF i innych. Mara Tamkovich jest również członkinią Stowarzyszenia Filmowców Polskich oraz Białoruskiej Niezależnej Akademii Filmowej.
Producentką filmu jest Katarzyna Ocioszyńska, prezes Media Corporation – firmy istniejącej na rynku medialnym od ponad 30 lat. Swoje doświadczenie opiera na realizacji najpopularniejszych programów telewizyjnych, seriali i filmów fabularnych oraz dokumentalnych.
Autorem zdjęć jest Krzysztof Trela, z którym Mara Tamkovich realizowała wcześniej krótkie metraże. Za montaż odpowiada Katarzyna Leśniak, a za dźwięk Joanna Napieralska. Scenografia – Katarzyna Pawelec, kostiumy – Anna Pietrzak, charakteryzacja – Natalia Schabowska i Anna Romaszko.
Kierowniczką produkcji jest Katarzyna Kępa-Pawlińska, szef produkcji Media Corporation, a opiekę artystyczną nad projektem z ramienia Media Corporation sprawuje Sławomir Łonisk, dyrektor programowy firmy.
Główne role zagrali Aliaksandra Vaitsekhovich (Lena) oraz Valentin Novopolskij (Ilja).
Współfinansowany przez Polski Instytut Sztuki Filmowej film „Pod szarym niebem” będzie miał światową premierę na 2024 Tribeca Festival, który odbędzie się w dniach 5 – 16 czerwca br. w Nowym Jorku.
źródło: Polski Instytut Sztuki Filmowej