Tegoroczne główne obchody Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków odbyły się 18 kwietnia, w Zamku Królewskim w Warszawie.
Międzynarodowy Dzień Ochrony Zabytków, obchodzony na całym świecie 18 kwietnia, ustanowiony został przez Komitet Wykonawczy Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków ICOMOS w 1983 roku i wpisany przez UNESCO do rejestru ważnych dat o znaczeniu dla całego świata.
Celem „święta zabytków” jest przede wszystkim przybliżenie społeczeństwu zagadnień związanych z ochroną spuścizny minionych pokoleń. Jest to również święto wszystkich, którzy na co dzień zajmują się ochroną i opieką nad zabytkami – konserwatorów, historyków sztuki i architektury, urbanistów, archeologów oraz przedstawicieli innych zawodów pracujących na rzecz ochrony zabytków, a także społeczników, właścicieli, opiekunów i zarządców obiektów zabytkowych.
Dyrektor Narodowego Instytutu Dziedzictwa, dr hab. Katarzyna Zalasińska podkreśliła podczas tegorocznych regionalnych obchodów MDOZ 2024 w Krakowie cel organizacji wydarzeń w całej Polsce:
“Ważne jest to, aby to święto tętniło życiem również pomiędzy właścicielami zabytków, między miłośnikami, żeby było osią spotkań osób, które opiekują się dziedzictwem narodowym na co dzień, dlatego że w rzeczywistości jest to święto nie tylko służb konserwatorskich, ale przede wszystkim jest to ważny dzień, w którym przypominamy, podkreślamy trud tych wszystkich, którzy na co dzień opiekują się spuścizną kulturową naszego kraju.”
Co roku centralne obchody Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków odbywają się w innym miejscu – w tym roku, 18 kwietnia, spotkaliśmy się w Zamku Królewskim w Warszawie. Tematem przewodnim obchodów był jubileusz 30-lecia pierwszych pomników historii oraz 70-lecie Konwencji o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego z 14 maja 1954 roku.
“Trzeba pamiętać i podkreślać, że zabytki są one nie tylko atrakcją turystyczną, ale także materialnymi pamiątkami, które łączą nas z przeszłością i pozwalają odkrywać doświadczenia tych, którzy byli przed nami. Jesteśmy świadkami tego, jak kruche i podatne na zniszczenie jest dziedzictwo w obliczu konfliktów zbrojnych. Jego ochrona jest więc nie tylko obowiązkiem prawnym, ale także moralnym i etycznym“ – powiedziała Bożena Żelazowska, Sekretarz Stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Generalna Konserwator Zabytków, podczas wystąpienia otwierającego główne obchody MDOZ w Warszawie.
Następnie uhonorowana została pani inżynier architekt Irena Oborska, która obchodzi dzisiaj 93. urodziny.
W pierwszej, oficjalnej części obchodów Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków, Generalna Konserwator Zabytków Bożena Żelazowska, wręczyła odznaczenia dla służb konserwatorskich i osób zasłużonych dla bezpieczeństwa dziedzictwa kultury.
Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” otrzymali:
prof. dr hab. Dorota Folga-Januszewska – Złoty Medal – za pracę muzealniczą i badawczą z zakresu muzeologii, aktywne działanie w obszarze bezpieczeństwa dziedzictwa kultury oraz pionierską identyfikację wojen informacyjnych jako nowego zagrożenia dla dziedzictwa.
Lidia Klupsz – Brązowy Medal – za ponad trzydziestoletnią aktywną pracę na rzecz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami oraz popularyzację ich wartości zarówno w sferze zawodowej jak i społecznie, w tym badania prawnych aspektów ochrony zabytków i dóbr kultury oraz działania związane z waloryzacją i ochroną krajobrazu kulturowego.
Mirosław Olbryś – Brązowy Medal – za działanie na rzecz ochrony zagrożonego dziedzictwa kultury, w szczególności na terenie współczesnego Iraku i pracę w warunkach otwartego konfliktu zbrojnego na stanowiskach wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Złotą odznakę “Za opiekę nad zabytkami”, przyznawaną za wieloletnią pracę na rzecz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami oraz zaangażowanie w działania popularyzatorskie, edukacyjne i społeczne z zakresu dziedzictwa kulturowego otrzymali:
Elżbieta Pawlak, z Narodowego Instytutu Dziedzictwa
Piotr Zubowski, Dyrektor Muzeum Kresów w Lubaczowie
Srebrną odznakę “Za opiekę nad zabytkami” otrzymali:
Hanna Mackiewicz z Narodowego Instytutu Dziedzictwa
Adam Płoski z Narodowego Instytutu Dziedzictwa
Bogdan Met, inżynier wykonujący prace przy zabytkach
Odznakę honorową “Zasłużony dla kultury polskiej” otrzymali:
Roman Czejarek, dziennikarz – za promocję i dokumentowanie miejsc związanych z polską kulturą, tradycja i historią, w szczególności za prowadzenie wielogodzinnych audycji „na żywo” w miejscach ważnych dla naszej kultury i dziedzictwa narodowego.
Elżbieta Graboś, konserwator zabytków i właścicielka skansenu Zagroda Apolonia w Zakrzowie – za pracę przy konserwacji obiektów zabytkowych, a także na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego, zabytków, tradycji oraz rozpowszechnianie kultury, zarówno lokalnie, jak i ogólnokrajowo.
dr Przemysław Nocuń, pracownik naukowy w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego – od kilkunastu lat działa w Stowarzyszeniu “Wieża Książęce w Siedlęcinie”, jedynej polskiej organizacji przyjętej do International National Trust Organisation. Stowarzyszenie od wielu lat prowadzi działalność związaną z badaniami archeologicznymi średniowiecznej wieży mieszkalnej w Siedlęcinie koło Jeleniej Góry. Działanie stowarzyszenia jest także wzorcowym przykładem budowania relacji ze społecznością lokalną oraz młodzieżą zainteresowaną historią.
Michał Winiarski, właściciel i opiekun osady młyńskiej Roztoka-Brzeziny – za działania na rzecz przywrócenia drewnianej osady młyńskiej do świetności i uczynienie z niej ważnego ośrodka życia kulturalnego oraz społecznego w gminie Gródek nad Dunajcem.
Maria Markiewicz, Członek Zarządu Fundacji Centrum Badań nad Historią i Kulturą Małych Miast w Tykocinie – za czterdzieści lat aktywnego społecznego zaangażowaną w działalność na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków miasta Tykocina, w szczególności architektury drewnianej.
Za wkład w zapewnienie bezpieczeństwa dziedzictwa kultury w ramach misji stabilizacyjnej Wojska Polskiego w Iraku i Afganistanie, przygotowanie programu szkolenia dla żołnierzy z tego obszaru oraz współuczestnictwo w badaniach dotyczących świadomości międzykulturowej w operacjach wielonarodowych oraz znaczenia kultury w operacjach wojskowych odznakę honorową “Zasłużony dla kultury polskiej” otrzymali:
płk dr Andrzej Dylong,
płk dr Marcin Matczak,
dr hab. Hanna Schreiber,
Ewa Potrzebnicka,
Edward Krawczyk,
Robert Litwiniuk,
Jerzy Kolasa,
Agnieszka Krasowska.
Druga część spotkania poświęcona była wystąpieniom przedstawiającym znaczenie oraz rolę ochrony dziedzictwa kulturowego i tożsamości narodowej jako istotnego czynnika walki zbrojnej zarówno w perspektywie historycznej, jak i współczesnych wyzwań związanych z bezpieczeństwem dziedzictwa oraz możliwości wykorzystania nowych technologii w służbie zabytkom. Lokalizacja tegorocznych głównych obchodów MDOZ 2024 miała wymiar symboliczny, ponieważ Zamek Królewski w Warszawie wraz z Zespołami Starego i Nowego Miasta oraz Krakowskim Przedmieściem jest jednym z pierwszych piętnastu pomników historii, które w tym roku obchodzą swój jubileusz – 30-lecia uznania za pomnik historii, na podstawie zarządzenia Prezydenta Rzeczpospolitej Polski z dnia 8 września w 1994 roku.
Pierwsza prelekcja dotyczyła dziedzictwa prof. Jana Zachwatowicza, najpierw zaprezentowano wystąpienie online prof. Krystyny Zachwatowicz-Wajdy, następnie wypowiadał się Prezes Zarządu Głównego Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków, mgr Jacek Rulewicz.
Dyrektor Narodowego Instytutu Dziedzictwa, dr hab. Katarzyna Zalasińska mówiła o 30-leciu pomników historii, zwracając uwagę na aktualne wyzwania związane z ocaleniem dziedzictwa kulturowego dla przyszłych pokoleń:
“Ocalić najcenniejsze – to cel jednej z najważniejszych instytucji systemu ochrony zabytków w Polsce tj. „pomników historii”. Pomnik historii to nie tylko zaszczytny tytuł, przywilej, wsparcie, ale również wielkie zobowiązanie – nie tylko opiekunów tych miejsc, ale nas wszystkich. Pomniki historii są po to, aby zwrócić uwagę na to, jakie skarby mamy w swojej kulturze.”
“Ocalić najcenniejsze – to też wezwanie do działania, szczególnie aktualne wobec sytuacji za naszą wschodnią granicą. Jeszcze mocniej to wybrzmiewa, gdy w tle obchodów Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków pojawia się 70-lecie Konwencji haskiej. Właściwa implementacja jej postanowień jest możliwa wyłącznie poprzez powszechną aktualizację dokumentacji dotyczącej zabytków. Misja Instytutu, realizowana przez Ośrodek Dokumentacji Zabytków, a potem Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków, jest dzisiaj bardziej aktualna niż kiedykolwiek. Zapewnienie aktualnej, pełnej dokumentacji zasobu zabytkowego w Polsce staje się kluczowym wyzwaniem z punktu widzenia systemowej odpowiedzi na potrzebę budowy nowego systemu bezpieczeństwa dziedzictwa kulturowego.”
O 70-leciu Konwencji o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego mówił płk Krzysztof Sałaciński, Radca ds. obronnych Wydział Spraw Obronnych i Ochrony Informacji Niejawnych Biuro Dyrektora Generalnego w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Prezes Polskiego Komitetu Błękitnej Tarczy. Wystąpienie płk dr Marcina Matczaka, Zastępcy Szefa Sztabu ds. Operacyjnych w 1 Dywizji Piechoty Legionów dotyczyło strzeżenia dziedzictwa kulturowego i tożsamości narodowej jako istotnego czynnika walki zbrojnej z perspektywy historycznej i współczesnych wyzwań. Następnie Aleksandra Brodowska, ekspertka Narodowego Instytutu Dziedzictwa wygłosiła prelekcję o zmianie podejścia do problematyki bezpieczeństwa dziedzictwa kulturowego po 24 lutego 2022 roku. Ostatni mówił Marek Lemiesz, pełnomocnik dyrektora NID ds. współpracy międzynarodowej i ochrony dziedzictwa, który przedstawił Ukrainian Heritage Rescue Project oraz jak wykorzystuje się w nim doświadczenia polskich specjalistów ds. dóbr kultury przy PKW Irak i PKW Afganistan.
Główne obchody Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków 2024 zakończył występ artystyczny Reprezentacyjnego Zespołu Artystycznego Wojska Polskiego.
Wydarzeniem towarzyszącym głównym obchodom MDOZ 2024 jest organizowana przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, przy współpracy z Ministerstwem Obrony Narodowej, Naczelną Dyrekcją Archiwów Państwowych, Archiwum Państwowym w Warszawie, Wydziałem Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, Zamkiem Królewskim w Warszawie, Stowarzyszeniem Konserwatorów Zabytków, Polskim Komitetem Błękitnej Tarczy konferencja naukowa „Wojna a ochrona dziedzictwa kultury”, która odbędzie się 19 kwietnia w Arkadach Kubickiego w Zamku Królewskim w Warszawie.
W czasie obchodów oraz konferencji naukowej została otwarta wystawa „Warszawa silniejsza od wojny”, zorganizowana przez Archiwum Państwowe w Warszawie, i będzie ona dostępna dla zwiedzających na dziedzińcu Zamku Królewskiego w Warszawie.
Główne obchody MDOZ 2024 organizowane są przez Narodowy Instytut Dziedzictwa, we współpracy z Biurem Dyrektora Generalnego w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz w partnerstwie z Zamkiem Królewskim w Warszawie.
źródło: Narodowy Instytut Dziedzictwa
Comentarios